Türkiye’de kadın haklarında devrim niteliğinde değişiklikler
Bu yazının konusu, kadının çalışma hayatına aktif katılımının AK Parti iktidarı döneminde çok fazla artması, sosyal hayattaki yerinin güçlenmesi değil. Keza kadınlara yönelik çalışma hayatındaki düzenlemeler de değil. Onlar ayrı bir başlıkta ele alınması gereken hususlar.
Kadınların en mağdur olduğu konu hepimizin bildiği üzere kadına yönelik şiddet, kadın cinayetleri. Bu yüzden de konu Anayasal ve yasal düzenlemeler.
Bilindiği üzere kadınları güçlü kılan ve adalette erkeklerle anayasal eşitlik prensibine en çok yaklaştıran tüm yasal haklar AK Parti iktidarında verildi. Bugün en azılı feminist bile Türkiye’de kadınlarla ilgili yapılan yasal düzenlemelerin yeterli olduğunu söyler. Ama hâlâ eksiklikler yok mudur, vardır tabii.
Kadına karşı şiddetin önlenmesi, kadın haklarının güçlendirilmesi ve ailenin korunması amacıyla şimdiye kadar yapılan önemli düzenlemelerle ilgili olarak Adalet Bakanlığı hatırlatma dozu kabilinden bilgi notları gönderdi iki gün önce.
KADINLARLA İLGİLİ YASALAR DEVRİM NİTELİĞİNDE
Malum, beşer hafızası unutkanlıkla maluldür. Çeşitli televizyon dizilerinde yarattıkları karakterlerle ahkâm kesen çokbilmiş senaristler ve yapımcıların hangi yasal düzenlemelerin yapıldığını bilmemeleri, çok eleştirdikleri Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın kadınlara yönelik yasal düzenlemelerde geçmişin tüm vahşi izlerini silerek adeta bir devrim yaptığını bilmiyor ya da görmezden geliyorken bu hatırlatmaları yapmak elzem oldu. Onların klişelerle dolu boş laflarının bayatlığı ve vülgerliğinde olmayacak doğal olarak yazacaklarım. Yasa metinlerini herkesin anlayacağı biçimde, ayrıntıların esiri olmadan anlatmaya çalışacağım.
Tabii tamamını değil, çünkü çok fazla yasal düzenleme var…
AK Parti iktidara gelir gelmez, önce Anayasa’nın 10. maddesinde yaptığı bir değişiklikle KADINLARLA ERKEKLERİN EŞİT HAKLARA SAHİP OLDUĞU ve devletin bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlü olduğunu düzenlendi.
Aynı 10. maddede devletin kadınlar lehine alacağı tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacağı düzenlenerek kadınlar lehine POZİTİF AYRIMCILIK kabul edildi.
YASAL DÜZENLEMELER
AK Parti iktidara geldikten sonra ise sırasıyla aşağıdaki yasal düzenlemeler yapıldı kadınların yasal hakları ile ilgili olarak:
* Aile hukukuna ilişkin davaları görmek üzere aile mahkemeleri kuruldu.
* Türk Ceza Kanunu'nun 453'üncü maddesi değiştirildi. NAMUS İÇİN YENİ DOĞAN ÇOCUĞU ÖLDÜRME SUÇUNUN CEZASI artırıldı. Evet, geçmişte inanması zor ama yeni doğan gayri meşru çocuğu NAMUS için öldürenlere tahrikten İNDİRİM uygulanıyordu. 2005 yılında ise aynı suç NİTELİKLİ KASTEN ÖLDÜRME kapsamına alındı. Böylelikle söz konusu eylemler için verilecek cezalar daha da artırıldı.
* Türk Ceza Kanunu'nun 462. maddesinde cinsel ilişki halinde yakalanan eş, kız kardeş veya fürundan birini öldürenlerin cezasını önemli ölçüde azaltan ÖZEL AĞIR TAHRİK DÜZENLENMESİ (ceza 1/8’e indirilmekte idi) yürürlükten kaldırıldı.
* Öldürme, yaralama, işkence, eziyet, hürriyetinden yoksun bırakma suçlarının tamamı eğer kadınlara ve EŞE KARŞI İŞLENMİŞ ise NİTELİKLİ SUÇ kapsamına alındı.
* İşyerinde cinsel taciz kavramı getirildi, bu durum cinsel taciz suçunun nitelikli hali olarak kabul edilerek daha ağır şekilde ceza verilmesi sağlandı.
* Daha önce indirim nedeni sayılan “töre saikiyle” kasten öldürme suçunun işlenmesi, suçun nitelikli hali olarak kabul edilmiş ve verilecek cezaların artırılması sağlandı.
TÖRE CİNAYETİNDE HAKSIZ TAHRİK İNDİRİMİ KALDIRILDI
* Haksız tahrikin ancak haksız bir fiil sonucunda meydana gelmesi durumunda uygulanmasına imkân veren düzenlemeyle, cinsel saldırıya maruz kalmış kadına karşı babanın veya erkek kardeşin işlemiş olduğu öldürme fiilinde HAKSIZ TAHRİK İNDİRİMİNİN yapılması engellendi.
* Fuhuş suçu, unsurları daha belirgin ve kadın lehine daha koruyucu biçimde düzenlendi ve cezası önemli derecede artırılmıştır.
* Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası öngörülen insanlığa karşı suçlar arasında cinsel saldırıda bulunma, çocukların cinsel istismarı, zorla hamile bırakma, zorla fuhşa sevk etme suçları da sayıldı.
* Zorla ırza geçme ve zorla ırza tasaddi kavramları kaldırılarak yerine CİNSEL SALDIRI ve çocukların cinsel istismarı kavramları kullanıldı.
* Aile içi şiddet şikâyete tabi olmaktan çıkarıldı.
* Kadın-kız ayrımına yer verilmeyerek eşitsizlik giderildi.
HUKUKA AYKIRI BEKÂRET KONTROLÜ VE GENİTAL MUAYENE SUÇ SAYILDI
* Hukuka aykırı biçimde genital muayene yapılması bağımsız bir suç olarak tanımlanmıştır. Yapılacaksa, isteğe bağlı olarak kadın hekim görevlendirilmesi hükme bağlandı.
* Kadın haklarının korunması ve geliştirilmesi konusunda TBMM’de “Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu” kuruldu.
* Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü kurulmuştur.
* Kanunlarda şiddet; ev içi şiddet ve kadına yönelik şiddet ayrıntılı tanımlandı ve Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri (ŞÖNİM) kuruldu.
* Hayati tehlike durumunda kimlik değiştirme hakkı tanındı.
* Korunan kişiye geçici maddi yardım yapılabilmesi imkânı getirildi.
* Türk Ceza Kanunu'nun 112. maddesinde yapılan değişiklikle, eğitim ve öğretim hakkının kullanılmasının engellenmesi suç olarak tanımlandı.
YAŞAM TARZINA MÜDAHALE VE ZORLA DEĞİŞTİRMEYE ÇALIŞMAK SUÇ SAYILDI
* Türk Ceza Kanunu’nun 115. maddesinde yapılan değişiklikle, cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir kimsenin inanç düşünce ve kanaatlerinden kaynaklanan yaşam tarzına ilişkin tercihlerine müdahale etmek veya değiştirmeye zorlamak suç olarak düzenlendi.
* Cinsel taciz (söz atma) suçunun çocuğa karşı işlenmesi halinde verilecek ceza artırıldı. Ayrıca, suçun işlenmesini kolaylaştıran vesayet, kamu görevi, koruyucu aile, kayın hısımlığı gibi bazı faktörler ağırlaştırıcı sebep olarak kabul edildi. Ensest ilişkinin cezası önemli derecede artırıldı.
PEDOFİLLERE YÖNELİK YAPTIRIMLAR ARTIRILDI
* Cinsel suçlardan hapis cezasına mahkûm olanlara tıbbi tedavi zorunluluğu, mağdurun bulunduğu yerlere yaklaşmamak veya ikamet etmemek, çocuklarla bir arada olmayı gerektiren bir ortamda çalışmamak, çocuklarla ilgili bir meslek icra etmemek yaptırımlarının uygulanması hükme bağlandı.
* Cinsel saldırı suçundan hapis cezasına mahkûm olanların, koşullu salıverilme süreleri 2/3 oranından 3/4 oranına çıkarıldı.
* Çocuklara karşı işlenen bir suçtan dolayı, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanların 30 yıl yerine 39 yıl, müebbet hapis cezası alanların 24 yıl yerine 33 yıl cezaevlerinde kalmaları sağlandı.
* Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mağdur olanların ifadesi Çocuk İzleme Merkezleri’nde, Cumhuriyet savcısının nezaretinde uzmanlar aracılığıyla alınması yasalaştırıldı. Şüpheli veya sanık ile yüz yüze gelmesinde sakınca bulunduğu değerlendirilen çocuk veya mağdurların ifade ve beyanları özel ortamda (AGO) uzmanlar aracılığıyla alınmaktadır. Bu imkânı 81 il, 159 adliyede 166’ya ulaştı.
* Kadın ve çocuklara karşı işlenen şiddet suçlarında caydırıcılığın sağlanması amacıyla kasten yaralama suçunun canavarca his saiki ile (örneğin; yüze kezzap atmak suretiyle) işlenmesi hali, suçun nitelikli halleri arasına alındı.
* Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı kuruldu.
* Mağdurun talebi halinde, ceza muhakemesinin zorunlu kıldığı durumlar hariç olmak üzere, şüpheli veya sanıkla mağdurun temasını önleyici tedbirler alındı.
* Yerleşim yerini veya okulunu değiştirmek zorunda kalan mağdurların talepleri halinde, aynı türde eğitim veren okullarına devam etmeleri sağlanmıştır.
*Yaralama, kasten öldürme gibi suçlar, boşanılan eşe işlenmesi durumunda nitelikli suç hali olarak düzenlendi.
KADINA YÖNELİK SUÇLARDA CAYDIRICILIK ARTIRILDI
* Kadına karşı şiddetle daha etkin mücadele edilebilmesi ve caydırıcılığın sağlanabilmesi amacıyla, aşağıda belirtilen suçların kadına karşı işlenmesi halinde ceza artırıldı:
✓ Kasten öldürme (ceza müebbet iken ağırlaştırılmış müebbet hapse çıkarılmaktadır).
✓ Kasten yaralama (cezanın alt sınırı 4 aydan, 6 ay hapse çıkarılmaktadır).
✓ Tehdit (cezanın alt sınırı 6 aydan, 9 ay hapse çıkarılmaktadır).
✓ İşkence (cezanın alt sınırı 3 yıldan, 5 yıl hapse çıkarılmaktadır).
✓ Eziyet (cezanın alt sınırı 2 yıldan, 2 yıl 6 ay hapse çıkarılmaktadır).
* Kadına karşı işlenen kasten yaralama suçu, tutuklama nedeni varsayılan katalog suçlar arasına alınmıştır.
ISRARLI TAKİP ARTIK HAPİSLİK SUÇ
* Israrlı takip fiilleri, müstakil suç olarak düzenlendi. Kapsamında ise a) Israrlı şekilde fiziken takip etmek b) Haberleşme ve iletişim araçlarını, bilişim sistemlerini veya üçüncü kişileri kullanarak temas kurmaya çalışmak var. Bu fiiller, mağdurda ciddi bir huzursuzluk oluşmasına ya da mağdurun kendisinin veya yakınlarından birinin güvenliğinden endişe duymasına neden olmasına sebep olduğunda yapılanların suç olarak kabul edilmesi hükme bağlandı.
Suçun temel cezası, 6 aydan 2 yıla kadar hapis olarak belirlendi.
* Israrlı takip suçunun;
✓ Çocuğa ya da ayrılık kararı verilen veya boşanılan eşe karşı işlenmesi,
✓ Mağdurun okulunu, işyerini, konutunu değiştirmesine ya da okulunu veya işini bırakmasına neden olması,
✓ Hakkında uzaklaştırma kararı verilen fail tarafından işlenmesi, nitelikli hal olarak düzenledi ve cezası da 1 yıldan 3 yıla kadar hapis olarak belirlendi.
* Suçun nitelikli hali bakımından tutuklama kararı verilebilmekte. Bu suç şikâyete bağlı ancak uzlaştırmaya tabi değil. Vekili bulunmayan şiddet mağduru kadınlara istemleri halinde, baro tarafından ücretsiz olarak avukat görevlendirilmesi sağlanıyor.
Tüm bunlara ilaveten yasalar çerçevesinde yönetmelikler ve genelgeler de mevcut. Ancak çok uzayacağı için onlara yer vermedim. İsteyenler Adalet Bakanlığı’nın internet sitesinden hepsini okuyabilirler.
Bu belgeyi iyi saklayın. Her zaman işinize yarayacak bilgileri içeriyor, unutmayın.
