Dünyada hızla yok oluyorlardı. 100’lerce canlı var ama aralarından sadece 2’si kurtarılabilecek. Nedeni çok üzücü bir can her şeye bedeldir

Dünyada hızla yok olan canlıların, yok oluşuna dur demek ve popülasyonlarını kontrol altına alarak gelecek nesillere aktarmayı planlayan kurum, bütçesini belirledi. Nesli Tehlike Altındaki Türler Yasası'nın 50 yıl önce yürürlüğe girmesinden bu yana, ABD'de 1.700'den fazla bitki, memeli, balık, böcek ve diğer türler, nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya veya tehdit altında olan türler olarak listelendi. Ancak federal hükümet verileri, çeşitli biyolojik krallıkları kurtarmak için ne kadar para tahsis edildiği konusunda çarpıcı eşitsizlikleri ortaya koyuyor. PARANIN YARISI 2 TÜR İÇİN HARCANIYORNesli tükenmekte olan ve tehdit altındaki türler için yılda yaklaşık 1,2 milyar dolar harcanıyor, yaklaşık yarısı yalnızca iki tür balığın kurtarılmasına gidiyor: Somon ve Batı Kıyısı'ndaki çelik kafalı alabalık. On milyonlarca dolar, denizayıları, gerçek balinalar, boz ayılar ve benekli baykuşlar gibi yaygın olarak bilinen diğer hayvanlara gidiyor. Ancak bir avuç türe yönelik büyük meblağlar, potansiyel yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan diğer türlerin bazı durumlarda onlarca yıldır ihmal edildiği anlamına geliyor. SON 35 YILDA BİR KEZ GÖRÜLDÜ0Harcama listesinin en altında, mevcut en son verilere göre 2020 yılında adına 100 dolar harcanan minik Virginia saçaklı dağ salyangozu yer alıyor. Yeraltında yaşayan salyangoz, hükümet kayıtlarına göre son 35 yılda yalnızca bir kez görüldü, ancak yine de kendileri adına hiçbir harcama yapılmayan 200'den fazla tehlike altındaki bitki, hayvan, balık ve diğer canlılardan bir adım önde. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SEBEBİYLE TEHDİT ARTIYORİklim değişikliğinin gezegendeki organizmalara yönelik tehditleri artırması ve Nesli Tükenmekte Olan Türler Yasası kapsamında korumaya hak kazanan türlerin sayısını artırmasıyla birlikte, hükümet yetkilileri birçok durumda yasanın gerektirdiği kurtarma eylemlerini yürütmekte zorlanıyor. Hatta bazı bilim insanları, işe yaramayabilecek maliyetli çabalara daha az harcama yapmayı ve parayı daha ucuz kurtarma planları olan ve zayıflayan türlere ayırmayı bile savunuyor. Arizona Eyalet Üniversitesi'nde koruma bilimi profesörü Leah Gerber, "Benekli baykuşlara ayrılan bütçenin çok küçük bir kısmıyla, daha az karizmatik olan ancak bütçesi daha küçük olan tüm kaktüs türlerini kurtarabiliriz" dedi. HAYVANLARLA BİRLİKTE BİTKİLER DE YER ALIYORAssociated Press'in 2020 verilerine ilişkin bir analizi, balıkların harcamaların yüzde 67'sini aldığını, çoğunluğun ise Kaliforniya, Oregon ve Washington'daki birkaç düzine somon ve çelikbaş popülasyonunda olduğunu ortaya çıkardı. Harcamaların yüzde 7'si ile memeliler açık ara ikinci sırada yer alırken, kuşlar yaklaşık yüzde 5'lik payla ikinci sırada yer aldı. Böcekler paranın sadece yüzde 0,5'ini, bitkiler ise yaklaşık yüzde 2'sini aldı. Bu yüzdelere, birden fazla türe bölünen para dahil değildir. Hiç harcama yapmayan türler arasında, Montana'daki Glacier Ulusal Parkı'ndaki iklim değişikliğinin tehdit ettiği taş sinekleri, gelişme alanı kaybeden tıknaz Kaliforniya kaplan semenderi ve yerel yaşam alanının tema olarak dönüştürüldüğü Orlando, Florida çevresindeki çalı acı bakla gibi çiçekli bitkiler yer alıyor. YENİDEN CANLANDIRMAK PAHALISomon ve çelikbaş popülasyonlarını yeniden canlandırmak pahalıdır çünkü bunlar yaygındır ve devasa hidroelektrik barajlarla çevrelenmiştir. Ayrıca Kızılderili kabileleri ve balıkçılığın yeniden canlandırılması isteyen ticari balıkçılık çıkarları ile geniş bir siyasi seçmen kitlesine sahipler. Kongre, balıkların bir zamanlar yumurtlamak için gittiği nehirler boyunca barajlar işleten Bonneville Enerji İdaresi gibi kuruluşlara onlarca yıldır büyük miktarlarda para gönderdi. Para, barajların etrafındaki balık merdivenleri, habitat restorasyon projeleri, bilim adamlarının izlemesi ve diğer ihtiyaçlar için ödeniyor. KARŞI KARŞIYA OLDUĞUNU ÖNE SÜRÜYORLARDINesli Tükenmekte Olan Türler Yasası kapsamında korunan türlerin yarısından fazlası bitkilerdir, ancak yasa taslağının hazırlanmasında yer alan insanlarla röportaj yapan Kongre Kayıtları ve Faith Campbell'e göre, 1973'te kabul edildiğinde bitki krallığının tamamı dönüm noktası niteliğindeki koruma yasasının neredeyse dışında tutulmuştu. Pace Environmental Law Review'da yayınlanan 1988 tarihli bir çalışmanın pasajı. Söz konusu tedbir Senato'dan geçtiğinde, etkili Cumhuriyetçi Senatör Alaska'dan Ted Stevens'ın muhalefetiyle bitkiler başlangıçta dışarıda bırakıldı. Campbell'e göre, Smithsonian Enstitüsü'nden botanikçiler ve Beyaz Saray Çevre Kalitesi Konseyi'nden kıdemli bilim insanı Lee Talbot'un baskısıyla 11. saatte tekrar eklendiler. Botanikçiler o dönemde 2.500'den fazla bitkinin gelecekte yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu öne sürüyorlardı. Ancak çoğu, federal yetkililerin Kongre'nin son teslim tarihinden önce harekete geçmemesi nedeniyle koruma alamadı. HAYVANLARA YÖNELİK TEHDİTLERBugün 900'den fazla ağaç, eğrelti otu, çiçek ve diğer bitki örtüsü koruma altındadır. Toplamda 2020'de yaklaşık 26 milyon dolar aldılar. Uzun süredir çevre savunucusu olan ve şu anda İstilacı Türleri Önleme Merkezi'nde çalışan Campbell, "Sayısal açıdan arayı kapatıyorlar, ancak para ve ilgi açısından hala paylarını alamıyorlar. Tehditler ciddi, hayvanlara yönelik tehditlerle aynı. Ancak, örneğin olumlu ilgi çeken veya insanların yoluna çıkan birkaç düzine büyük hayvan türünün siyasi nüfuzuna sahip değiller." dedi. İYİLEŞME ŞANSLARI DAHA YÜKSEKGerber ve diğerlerine göre çoğu tesis, kurtarma planları kapsamında tavsiye edilenden daha az para alıyor. Araştırmacılar bunun doğrudan sonuçları olduğunu söylüyor: İhtiyaç duyulandan daha az fon tahsis edildiğinde türlerin sayısı azalıyor, ancak yeterli para alındığında iyileşme şansları daha yüksek oluyor. ÇOK AZ ALAN YA DA HİÇ ALMAYANLAR, ALSINGerber, kurtarma planlarının amaçladığından daha fazlasını elde eden türlerden (bunlar arasında boğa alabalığı, sincap kaplumbağası ve Kuzey benekli baykuş) bir miktar paranın, çok az alan veya hiç almayan türlere yönlendirilmesini önerdi. Fikirleri bazı çevrecilerin tepkisine yol açtı. Eski ABD Balık ve Yaban Hayatı Servisi Direktörü Jamie Rappaport Clark, nesli tükenmekte olan türlerin kurtarılması için kıt kaynakların nasıl tahsis edileceğini tartışmanın dikkat dağıtıcı olduğunu söyledi. Şu anda Yaban Hayatı Savunucuları'nın başkanı olan Clark, "Sorun paranın nereye harcandığı değil. Sorun şu ki, neredeyse yeterli miktarda yok." dedi. "HAREKETE GEÇMELİYİZ"Gerber, hiçbir şeyin yok olmasına izin vermek istemediğini ancak kaynak sıkıntısı nedeniyle stratejik bir yaklaşıma ihtiyaç duyulduğunu söyledi. "Maalesef saat işliyor" diye ekledi. "Harekete geçmeliyiz." Yaban hayatı yetkilileri, geçen yıl Başkan Joe Biden tarafından imzalanan iklim yasasında nesli tükenmekte olan türler için ayrılan parayla tam da bunu yapmaya çalıştıklarını söylüyor. Bu tutar, başlangıçta 32 tür için ve gelecek yıllarda 300'e kadar tür için gelecekteki koruma çalışmalarına rehberlik edecek kurtarma planları hazırlamak üzere biyologları işe almalarına izin vereceğini söyleyen 62,5 milyon dolarlık yetkilileri içeriyordu. SON 20 YILDA YÜZDE 20 AZALDIBunların arasında ABD'nin güneydoğusundaki nehirlerde yaşayan şeker darter olarak bilinen renkli bir balık, Virgin Adaları'ndan marron bacora adı verilen çiçekli bir çalı, Florida'nın Panama Şehri kereviti ve güney Kaliforniya'daki cep boyutunda Stephens kanguru faresi yer alıyor. Yetkililere göre, ekstra paranın, yeni türler listelenirken bile ajansın çevresel inceleme personelinin son yirmi yılda yüzde 20 oranında azalmasının ardından bir miktar rahatlama sağlaması amaçlanıyor. YAŞAM AĞININ BİR PARÇASIDefenders of Wildlife'ın koruma araştırmalarından sorumlu başkan yardımcısı Lindsay Rosa'ya göre, ajansın mevcut kurtarma planlarının yarısından fazlası yirmi yıldan daha eski olduğundan, artan fon özellikle önemlidir. Yasada ayrıca, yetkililerin tarihsel olarak yetersiz fonlandığını söylediği dört gruptan yüzlerce türe fayda sağlayabilecek kurtarma projeleri için 5,1 milyon dolar da yer alıyordu: Hawaii ve Pasifik adalarındaki bitkiler, kelebekler ve güveler, tatlı su midyeleri ve güneybatı ABD'deki çöl balıkları. Balık ve Yaban Hayatı Servisi Direktörü Martha Williams bir röportajda, "Bu türlerin her biri, bu daha büyük yaşam ağının bir parçasıdır" dedi. "Hepsi önemli."