Hangi aşı, ne zaman yaptırılmalı? Çocukluk ve yetişkinlik dönemi aşıları nelerdir?

Aşılar sadece çocuklar için değildir. Hatta bazı çocukluk aşıları zamanla etkisini yitirebilir. Yetişkinlerin ayrıca yaş, iş, yaşam tarzı, seyahat veya sağlık koşulları nedeniyle aşı olmaları önem taşır. Hangi aşı, ne zaman yaptırılmalı?Aile Hekimi Yrd. Doç. Dr. Ali Ümit Geçkil, çocuklar ve yetişkinler için yapılması gereken aşılar hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için anlattı. İşte, çocukluk ve yetişkinlik dönemi aşıları...

HANGİ AŞI, NE ZAMAN YAPTIRILMALI?

Doğumdan hemen sonra yapılan aşılar

Hastaneden veya doğum merkezinden ayrılmadan önce bebeğinize Hepatit B'ye karşı koruma sağlayan aşının ilk 3 dozu yapılır. Hepatit B virüsü karaciğerde kronik şişmeye ve olası yaşam boyu komplikasyonlara neden olabilir. Bebekleri ve küçük çocukları hepatit B'den korumak önemlidir çünkü karaciğer hasarına ve karaciğer kanserine neden olabilen tedavi edilemez kronik (uzun süreli) enfeksiyon geliştirme olasılıkları yetişkinlere göre daha fazladır.

Çocukluk dönemi aşıları nelerdir?

Yaşamın erken döneminde bağışıklık sağlayarak bebekler koruma altına alınabilir. 1 ila 2 aylıktan başlayarak 6 yaşına kadar bebeğiniz potansiyel olarak zararlı hastalıklara karşı bağışıklık geliştirmek için aşağıdaki aşıları alır:

Suçiçeği aşısı: Suçiçeği hava ve doğrudan temasla bulaşır. Döküntü, yorgunluk, baş ağrısı, ateş görülebilir. Enfekte kabarcıklar, kanama bozuklukları, ensefalit (beyin şişmesi), pnömoni (akciğerlerde enfeksiyon) nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Hepatit A aşısı: Hepatit A doğrudan temas, kontamine yiyecek veya suyla geçer. Semptom olmayabilir, ateş, mide ağrısı, iştahsızlık, yorgunluk, kusma, sarılık (ciltte ve gözlerde sararma), koyu renkli idrar görülebilir. Karaciğer yetmezliği, eklem ağrısı, böbrek, pankreas ve kan bozuklukları nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Hepatit B aşısı: Hepatit B kan veya vücut sıvıları ile temas edildiğinde bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar. Semptom olmayabilir, olursa da ateş, baş ağrısı, halsizlik, kusma, sarılık (cildin ve gözlerin sararması), eklem ağrısı görülebilir. Kronik karaciğer enfeksiyonu, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Difteri, tetanoz ve boğmaca (DTaP) aşısı: Difteri hava ve doğrudan temas yoluyla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar. Boğaz ağrısı, hafif ateş, halsizlik, boyunda şişmiş bezler görülebilir. Kalp kasının şişmesi, kalp yetmezliği, koma, felç nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Haemophilus influenzae tip b (Hib) aşısı: Haemophilus influenzae tip b hava ve doğrudan temas yoluyla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar. Bakteriler kana girmedikçe semptom olmayabilir. Menenjit (beyin ve omurilik etrafındaki örtünün enfeksiyonu), zihinsel engellilik, epiglottit (soluk borusunu tıkayabilen ve ciddi solunum problemlerine yol açabilen hayatı tehdit eden enfeksiyon), zatürre (akciğerlerde enfeksiyon) nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Çocuk felci (IPV) aşısı: Çocuk felci hava, doğrudan temas, ağız yoluyla bulaşır. Semptom olmayabilir, boğaz ağrısı, ateş, mide bulantısı, baş ağrısı görülebilir. Felç, nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Pnömokok (PCV) aşısı: Pnömokok hava ve doğrudan temas yoluyla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar. Semptom olmayabilir, pnömoni (akciğerlerde enfeksiyon) görülebilir. Bakteriyemi (kan enfeksiyonu), menenjit (beyin ve omurilik etrafındaki örtünün enfeksiyonu) nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Rotavirüs (RV) aşısı: Rotavirüsü ağız yoluyla bulaşır. İshal, ateş, kusma görülebilir. Şiddetli ishal, dehidratasyon nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Grip aşısı: Grip hava ve doğrudan temasla geçer. Ateş, kas ağrısı, boğaz ağrısı, öksürük, aşırı yorgunluk görülebilir. Zatürre, bronşit, sinüs enfeksiyonları, kulak enfeksiyonları nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Kızamık aşısı: Kızamık hava ve direkt temasla geçer. Döküntü, ateş, öksürük, burun akıntısı, pembe göz görülebilir. Ensefalit (beyin şişmesi), pnömoni (akciğerlerde enfeksiyon) nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Kabakulak aşısı: Kabakulağa karşı korur. Hava, doğrudan temasla geçer. Tükürük bezlerinin şişmesi (çene altı), ateş, baş ağrısı, yorgunluk, kas ağrısı görülebilir. Menenjit (beyin ve omurilik etrafındaki örtünün enfeksiyonu), ensefalit (beyin şişmesi), testis veya yumurtalık iltihabı, sağırlık nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Boğmaca aşısı: Boğmaca hava ve direkt temasla geçer. Şiddetli öksürük, burun akıntısı, apne (bebeklerde solunum durması) görülebilir. Zatürre nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Kızamıkçık aşısı: Kızamıkçık hava ve doğrudan temasla bulaşır. Bazen döküntü, ateş, şişmiş lenf düğümleri görülebilir. Hamile kadınlarda düşük, ölü doğum, erken doğum, doğum kusurlarına neden olabilir.

Tetanoz aşısı: Tetanoz deride kesikler yoluyla maruz kalmayla bulaşır. Boyun ve karın kaslarında sertlik, yutma güçlüğü, kas spazmları, ateş görülebilir. Kırık kemikler, solunum güçlüğü nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Dang humması aşısı: Dang humması aşısı 7-12 yaş arası yapılır. Enfekte sivrisineklerin dang humması ısırmasına karşı korur. Semptom olmayabilir, ateş, baş ağrısı, gözlerin arkasında ağrı, döküntü, eklem ağrısı, vücut ağrısı, mide bulantısı, iştahsızlık yorgunluk hissi, karın ağrısı görülebilir. Şiddetli kanama, nöbetler, şok, karaciğer, kalp ve akciğer hasarı nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

İnsan Papilloma Virüsü HPV aşısı: HPV aşısının 7-12 yaş arasında yapılması önerilir. HPV virüsü doğrudan cilt temasıyla bulaşır. Semptom olmayabilir, genital siğiller görülebilir. Servikal, vajinal, vulvar, penil, anal, orofaringeal kanserler nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Meningokok hastalığı aşıları: 7-12 yaş arası yapılır. Meningokok hastalığı hava ve doğrudan temasla bulaşır. Ani başlayan ateş, baş ağrısı ve boyun tutulması, koyu mor döküntü görülebilir. Uzuv kaybı, sağırlık, sinir sistemi bozuklukları, gelişimsel yetersizlikler, nöbet bozukluğu, felç nedeniyle ortaya çıkabilecek ölüm risklerini önlemeye yardımcı olur.

Yetişkinlik dönemi aşıları

Tüm yetişkinlerin her yıl mevsimsel grip aşısına ihtiyacı vardır. Grip aşısı, özellikle kronik sağlık sorunları olan kişiler, hamile kadınlar ve yaşlı yetişkinler için önemlidir. Her yetişkin, boğmacaya karşı korunmak için ergenlik döneminde yaptırmadıysa bir kez Tdap aşısı olmalı ve ardından her 10 yılda bir Td (tetanoz, difteri) güçlendirici aşı olmalıdır. Ek olarak, kadınlar her hamile kaldıklarında, tercihen 27 ila 36. haftalarda Tdap aşısını yaptırmalıdır.

Servikal, anal ve diğer kanserlere neden olan insan papilloma virüslerine karşı koruma sağlayan HPV aşısını da yaptırmalısınız. HPV aşısı, çocukluk dönemini ve genç erişkinlik dönemini geçen yetişkinler için de önerilir.

50 yaş ve üstü sağlıklı yetişkinler, zona ve hastalıktan kaynaklanan komplikasyonları önlemek için zoster aşısı yaptırmalıdır.

65 yaş ve üstü kişiler ayrıca akciğer ve kan dolaşımındaki enfeksiyonlar da dahil olmak üzere pnömokok hastalığına karşı koruma sağlayan pnömokok aşısı da yaptırmalıdır.

65 yaş ve üstü kişiler ayrıca akciğer ve kan dolaşımındaki enfeksiyonlar da dahil olmak üzere pnömokok hastalığına karşı koruma sağlayan pnömokok aşısı da yaptırmalıdır.