PKK silah bırakıyor! Dünyada benzer süreçler nasıl işledi?
Terörsüz Türkiye sürecinin en kritik aşamalarından biri yaşanıyor ve PKK silah bırakıyor. Dünyada benzer süreçler IRA’dan ETA’ya, FARC’tan Nepal’e kadar farklı modellerle hayata geçti. Peki bu örgütler nasıl silah bıraktı? Süreçler nasıl yönetildi?
ETA – İspanya
İspanya’da ayrılıkçı Bask örgütü ETA, onlarca yıl süren terör saldırılarının ardından 2011 yılında kalıcı ateşkes ilan etti. 2017’de silahlarını Fransız yetkililere teslim etti ve 2018’de kendini feshetti. Süreçte uluslararası arabulucular, kamuoyu baskısı ve güvenlik güçlerinin etkili operasyonları belirleyici oldu.
IRA – Kuzey İrlanda
İngiltere ile İrlanda arasındaki tarihi sorunların silahlı kanadı olan IRA, 1998’deki Hayırlı Cuma Anlaşması sonrası siyasi sürece dahil edildi. 2005 yılında tüm silahlı faaliyetlerini sona erdirdiğini duyurdu. Süreç boyunca İngiliz hükümeti, İrlanda Cumhuriyeti ve ABD'nin arabuluculuğu etkili oldu.
FARC – Kolombiya
Kolombiya’da Marksist gerilla örgütü FARC, 50 yıla yakın süren çatışmaların ardından 2016’da Kolombiya hükümetiyle Küba’da yürütülen müzakereler sonucunda silah bırakmayı kabul etti. Örgüt siyasi partiye dönüştü, eski militanlar entegrasyon programlarına dahil edildi.
Nepal Maoistleri
Nepal’de 10 yıl süren iç savaşın ardından, Maoist isyancılar 2006’da hükümetle anlaşma sağladı. Ülkede krallık kaldırıldı, anayasal reformlar yapıldı. Eski gerillalar siyasi sürece dahil edilerek yeni anayasa yazımına katkı sundu.
El Salvador – FMLN
1980–1992 yılları arasında süren iç savaşın ardından, solcu FMLN ile hükümet arasında BM gözetiminde barış anlaşması yapıldı. FMLN silah bıraktı ve yasal bir siyasi partiye dönüştü.
Moro İslami Kurtuluş Cephesi – Filipinler
Filipinler’in güneyindeki Müslüman azınlığın haklarını savunmak için kurulan Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MILF), 40 yılı aşkın bir süre boyunca Filipin hükümetine karşı silahlı mücadele yürüttü. On binlerce kişinin hayatını kaybettiği bu süreç, 2014 yılında tarihi bir barış anlaşmasıyla sona erdi.
Özgür Açe Hareketi (GAM) – Endonezya
Endonezya’nın Sumatra Adası’ndaki Açe bölgesinde faaliyet gösteren Özgür Açe Hareketi (GAM), 1976’da bağımsızlık talebiyle silahlı mücadeleye başladı. Yaklaşık 30 yıl süren çatışmalar boyunca on binlerce kişi yaşamını yitirdi. Süreç, 2004 yılındaki büyük tsunami felaketi sonrasında ivme kazandı ve taraflar barış masasına oturdu.
2005 yılında Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de, uluslararası arabuluculukla barış anlaşması imzalandı. Bu anlaşmayla GAM silah bırakmayı kabul etti, Açe bölgesine geniş özerklik verildi ve eski militanlara siyasi hayata katılma hakkı tanındı.