Türkiye'nin ortasında kırmızı ile işaretlenen yerden çıkarıldı... Tam 3 bin 300 yıllıktı. Kazıcı işçiler üzerindeki görünce boğazları tıkandı

Türkiye'nin tam ortasında kırmızı ile işaretlenen arkeoloji kazı alanından çıkarıldı. Kazıcı işçiler üzerindeki görünce boğazları tıkandı. 3.300 yıllık kil tablet, gizemli bir Tunç Çağı devleti olan Hitit İmparatorluğu'nun felaketle sonuçlanan yabancı istilasını anlatıyor. Tabletin çivi yazılı metninin çevirisine göre, istila Hitit iç savaşı sırasında, görünüşe göre savaşan gruplardan birine yardım etme çabasıyla gerçekleşti. HİTİT KALINTILARI ARASINDA BULUNDUAvuç içi büyüklüğündeki tablet, Mayıs 2023'te Japon Anadolu Arkeoloji Enstitüsü'nden arkeolog Kimiyoshi Matsumura tarafından, Ankara'nın yaklaşık 60 kilometre güneydoğusundaki Büklükale'deki Hitit kalıntıları arasında bulundu. YENİ KEŞİFArkeologlar Büklükale'nin büyük bir Hitit kenti olduğunu düşünüyor. Yeni keşif, buranın aynı zamanda bir kraliyet ikametgahı olduğunu, belki de yaklaşık 112 km kuzeydoğudaki Hitit başkenti Hattuşa'daki (aynı zamanda Hattuşa olarak da yazılır) kraliyet ikametgahı ile aynı düzeyde olduğunu gösteriyor. ZAFER İSTEYEN BİR DUAUniversity College London'da eski Orta Doğu dilleri alanında doçent olan Mark Weeden'in çevirisine göre , tabletteki çivi yazısı metninin ilk altı satırı Hitit dilinde şöyle diyor: "Başkent Hattuşa da dahil olmak üzere dört şehir felakette", geri kalan 64 satır ise Hurri dilinde zafer isteyen bir duadır. KUTSAL BİR RİTÜELMatsumura, yaptığı açıklamada Hititlerin dini törenlerde Hurri dilini kullandığını ve tabletin Hitit kralı tarafından gerçekleştirilen kutsal bir ritüelin kaydı olduğu anlaşıldığını söyledi. Bir e-postada, "Hurri tabletinin bulunması, Büklükale'deki dini ritüelin Hitit kralı tarafından gerçekleştirildiği anlamına geliyor" dedi. "En azından Hitit kralının Büklükale'ye gelip ritüeli gerçekleştirdiğini gösteriyor." BÖLGESEL BİR GÜÇArkeologlar, ilk Hitit krallıklarının Orta Anadolu'da (şimdi Türkiye) MÖ 2100 civarında kurulduğunu ve Hititlerin MÖ 1450'de büyük bir bölgesel güç haline geldiğini düşünüyor. Hititler İbranice İncil'de yer alıyor ve eski Mısır yazıtları, Hitit İmparatorluğu'nun 1274'te onlarla savaştığını kaydediyor. Tarihin en eski savaşlarından biri olan, günümüz Suriye'sinin Humus kentine yakın antik bir şehir olan Kadeş Savaşı'nda M.Ö. AYLARCA UĞRAŞTILARMatsumura ve meslektaşları yaklaşık 15 yıldır Büklükale'deki harabeleri kazıyorlar. Daha önce sadece kırık kil tabletler bulmuşlardı ama bu neredeyse mükemmel durumda. Hurri aslen bölgedeki Mitanni krallığının diliydi ve daha sonra Hitit vasal devleti haline geldi. Matsumura, dilin hâlâ yeterince anlaşılmadığını ve uzmanların yazıtın anlamını öğrenmek için aylarca uğraştıklarını söyledi. DÜŞMAN KRALLAR LİSTELENMİŞHurri yazısının, hem Hitit hem de Hurri panteonlarının başı olan fırtına tanrısının Hurri dilindeki adı olan Teššob'a hitaben bir dua olduğu ortaya çıktı. Tanrıyı ve onun ilahi atalarını övüyor ve tanrılarla insanlar arasındaki iletişim sorunlarından defalarca bahsediyor, dedi. Matsumura, duanın daha sonra düşman krallar gibi görünen birkaç kişiyi listelediğini ve ilahi tavsiye talebiyle sonuçlandığını söyledi. ÇÖKÜŞÜNE DENK GELDİHitit İmparatorluğu, M.Ö. 12. yüzyılın başında tarihten silindi. Bu, Akdeniz çevresindeki birçok antik uygarlığın huzursuzluklarla sarsıldığı Geç Tunç Çağı'nın çöküşüne denk geldi. Tarihçi Eric Clein'in "MÖ 1177: Medeniyetin Çöktüğü Yıl" kitabında tanımladığı gibi, çöküşün nedenleri bilinmiyor, ancak bunlar arasında iklim değişikliğinden kaynaklanan kıtlıklar da olabilir. İSTİLANIN KONUSUYLA ALAKASI YOKAncak yeni keşfedilen tabletin işaret ettiği istilanın konuyla alakası yok gibi görünüyor. Matsumura, tabletin Hitit kralı II. Tudhaliya'nın MÖ 1380 ila 1370 yılları arasındaki saltanatına, yani Geç Tunç Çağı'nın çöküşünden yaklaşık 200 yıl öncesine ait olduğunu söyledi. BİR İÇ SAVAŞ DÖNEMİNE AİTTabletin "diğer [Hitit] metinlerinden bildiğimiz bir iç savaş dönemine ait olduğu anlaşılıyor" dedi. "Bu süre zarfında Hititlerin kalbi aynı anda birçok farklı yönden istila edildi... ve birçok şehir geçici olarak yok edildi." ÇOK ÖNEMLİ BİR KATKIAlmanya'daki Würzburg Üniversitesi Antik Yakın Doğu çalışmaları başkanı Daniel Schwemer, "Büklükale'deki yeni buluntu, erken imparatorluk döneminde Hitit kraliyet sarayında Hurri dini geleneklerinin önemli rolünü doğruluyor." dedi. Keşifte yer almayan Schwemer, bulgunun henüz hakemli bir dergide resmi olarak yayınlanmadığını belirtti. Ancak "yeni tablet, Hurri dilindeki ibadet edebiyatı bilgimize çok önemli bir katkı sağlıyor" dedi.