Van Gölü'ne hakim olan tepede 36 yıldır süren kazı dikkat çekmeye devam ediyor. Dünya üzerindeki en önemli ve özel mabetlerden birisi

Urartu Kralı II. Rusa tarafından Van Gölü'ne hakim bir tepe üzerinde yaptırılan, süslemeleriyle ve önemli buluntularıyla dikkat çeken Ayanis Kalesi'nde 36 yıl önce başlatılan kazı ve restorasyon çalışmaları devam ediyor. Yaklaşık 2 bin 700 yıl önceden bugüne ulaşan süslemeleri kerpiç duvarları, taş işlemelerinin yanı sıra mabet bölümündeki süsleme ve surlardaki kabartmalarla dünya üzerindeki en önemli ve özel Urartu mabetlerinden biri olan Ayanis Kalesi'ndeki kazı çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı başkanlığında yürütülüyor.

"GELECEĞE MİRAS" ADINI TAŞIYOR

2024 yılı kazı sezonu çalışmaları 1 Temmuz itibarı ile başladığını ve o süreçten beri kazıların devam ettiğini, mevsim şartlarının izin verdiği ölçüde çalışmalarına devam edeceklerini ifade eden Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Ayanis Kalesi Kazı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Işıklı, “Bu yılki kazı çalışmalarına 1 Temmuz 2024 tarihi itibarı ile başlamış durumdayız. Birde sevindirici gelişmelerden biri son yıllarda Kültür ve Turizm Bakanlığı yeni projeye imza atıyor. Bu çalışma, “Geleceğe miras” adını taşıyor. Bu kazı başkanlarını heyecanlandırdı. Çünkü gerçekten büyük bütçelerle, büyük çalışmalarla alt yapısı tamamlanan bir proje sürecine girdik. Eğer Ayanis kazısı olarak ta biz bu proje sürecinden gerekli desteği görebilirsek kazılarımızı süreç olarak yaz sonuna kadar, hatta kış ayına kadar devam ettirme hevesindeyiz.

İLK DEFA AYANİS KALESİ'NDE ELE GEÇTİ

Özellikle 2024 yılı kazı çalışmaları tapınak kompleksini hiç kazılmamış olan kuzey mekanlarında başladı. Bu bahsettiğimiz mekanlar küçük mekanlar değil, devasa anıtsal boyuta sahip. Şuan belki 6-7 metre derinliğinde, 4-5 metre kalınlığında kerpiç duvarlardan oluşan mekanlardan söz ediyoruz. Bunlar muhtemelen Urartu kraliyetinin büyük yapılarıydı. Bu yapıların işlevini anlamaya çalışıyoruz. İlk mekanımızı tam anlamıyla son 2 yıldır yaptığımız kazılarla tamamlayabildik. Daha önce de ilk defa Ayanis Kalesi'nde insan iskeleti hep bu mekanda ele geçti. 

"BİLİM DÜNYASIYLA PAYLAŞACAĞIZ"

"Daha öncesinde de yine kült amaçlı olduğunu düşündüğümüz ve ya aynı şekilde ateşle ısınmayla işlevselliği de olan ilk bronz el arabası ele geçmişti. Yine bronz plakalar ele geçmişti süslemeyle ilgili. Aslında buluntu açısında son derece zengin bir mekan. Bunun bir bağlantısını mimari olarak tam ayrıntılarını çözme aşamasındayız, son aşamaya geldik. Bu buluntularla beraberde mimari özelliklerini değerlendirip bu yapı grubunun ne tür bir işlevi olduğunu, kraliyet ve din açısından önemli elit kesimin hangi ihtiyaçlarını karşıladığını inşallah yakın bir süre içerisinde çözeceğiz ve bunu bilim dünyasıyla paylaşacağız."

SON DERECE HEYECAN VERİCİ

Ama şu aşamaya kadar ele geçirilen buluntular buranın gerçekten son derece heyecan verici ve Urartu dinini, özellikle Haldi merkezli Urartu dinini, Urartu ritüellerini, seremonilerini anlamamız açısından son derece zengin bir alan. Bizim aslında Ayanis merkezli düşündüğümüz bir projede konsept ören yeri projesi hayata geçirmek. Nedir konsept ören yeri? Urartu kültürünün tümü belki değil ama özellikle inanç ve din kısmını, inanç sistemini, ritüellerini, dini çok daha iyi anlayabileceğimiz bir mekan grubunu sergilemek amacındayız. 

ONARILMASINA DÖNÜK BİR ÇALIŞMA 

Yaklaşık 20 yıldır devam Haldi tapınak kompleksindeki kazılar, Urartu'nun yaklaşık günümüzden 3 bin yıl önce bu bölgede ilk devleti kurmuş olan Urartu krallığının büyük inanç sistemini, dini, hangi ritüellerini yaptıklarını, nasıl tanrılarına tapındıklarını, hangi tanrılarının önemli olduklarını anlatan çok güzel bir laboratuvar Haldi tapınak kompleksi. İnşallah buradaki kazı süreci tamamlandıktan sonra burada kerpiç mimarinin korunması, onarılmasına dönük bir çalışma süreci başlatacağız. Bu süreç sonunda o bölgedeki ele geçen her türlü dokuyu canlandırarak oraya gelen ziyaretçinin Urartu dinini, inanç sistemini çok daha kolay anlaşılır bir şekilde anlamasını ve orda gerekli hazzı ve kültürel zenginliği almasını sağlamak öncelikli hedefimiz. 

"ÜLKE TURİZMİNE KAZANDIRMAYI HEDEFLİYORLAR"

"Bu yolda ilerletiyoruz çalışmalarımızı. İnşallah her şey yolunda giderse kısa bir süre içerisinde projelerimizde hayata geçerse önce tapınak kompleksinin üst yapısını tamamlayacağız. Sonra içindeki daha doğrusu mekanlardaki odalardaki, avlulardaki buluntularla o alanı zenginleştirerek çok farklı belki de dünya üzerinde Urartu kültürü için özellikle ilk örnek olacak konsept ören yerini inanç sistemi boyutunda canlandıracağız ve hem bölge turizmine, hem de ülke turizmine kazandırmayı hedefliyoruz” diye konuştu.

"36 YILDIR KAZILAR DEVAM EDİYOR"

"Yaklaşık 10 yıldır Ayanis Kalesi'ndeki kazılarını yürüttüğünü ifade eden Prof. Dr. Işıklı, “Kazılarımız Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izin ve destekleriyle Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü adına sürdürülmekte. Yaklaşık 10 yıldır kazıları yürütüyorum. Bu kazıları değerli hocam rahmetli Prof. Dr. Altan Çilingiroğlu'ndan bayrağı devraldım. Aynı onur ve şerefle bu bayrağı taşımaktan büyük gurur duyuyorum. Kazılarımız 36. yıl içerisinde. Bu yıl bizim için çok daha heyecan verici bir yıl."

YENİ KAZI EVİ İHTİYACI

"Bunun başlıca sebebi geçen sene Van Valimiz Ozan Balcı buraya şehir bürokratlarıyla yaptığı ziyaret sırsında ihtiyacımız olan yeni kazı evini ihtiyacını fark etti. Hemen olaya el attı ve geçen sene itibarı ile başlayan süreç bu sene yeni kazı evimize kavuşmamızla neticelendi. Şuan kazı evimizin yeni ve son düzenlemeleri ve çalışmaları yapılıyor. Bu aşamadan sonra bu bölgede özellikle Ayanis ve civarındaki Urartu arkeolojileri kampüsü şeklinde hizmet verecek olan bir kazı evine kavuştuk. Şuan da zaten bulunduğum alan kazı evimizin restorasyon ve konservasyon laboratuvarı” dedi.

"SON 10 YILMIZI ORAYA VERDİK"

"Ayanis kazılarını şuan Urartu arkeolojisinde belki de en önemli anahtar yerleşimlerinde biri durumda. Çünkü her sene bizi şaşırtan sürpriz sonuçlarıyla, verileriyle Urartu'dan bize miras kalan görkemli anıtlarıyla çok özel bir yere sahip Ayanis Kalesi. Yaklaşık son 10 yıldır Ayanis Kalesi'ndeki kazıların hem kazı, hem koruma ve hem onarım çalışmalarının odak noktası kent stadelin merkezinde yer alan Urartu Pantheon'un da baş tanrısı olan tanrı Haldi'nin üzerine odaklanan bir tapınak kompleksinde devam etmekte. Bu tapınak kompleksi oldukça büyük bir yapı grubu. Son 10 yılımızı oraya verdik. İlk yıllarda biliyorsunuz çekirdek tapınak ve içinde bulunduğu avlu gün yüzüne çıkarılmıştı."

"NET BİR ŞEKİLDE ORTAYA ÇIKARDIK"

"Civarındaki yapılarda henüz bir çalışma yapılmamıştı ben bayrağı devraldığımda. Son 10 yıldır biz bu çalışmaları bu civardaki yapı gruplarına odaklandık. İlk 5 yılımızda tapınağın hemen batısında yer alan yeni bir podyumlu solo mekan bulduk, bir tören salonu. Hem kraliyet, hem de dini törenlerin yapıldığı büyük bir anıtsal salon bulduk mermer döşeli. İçerisinde çok ihtişamlı podyumu olan bir mermer bezemelere sahip anıtsal podyumlu salon ortaya çıkardık. Bu salonda yapılan çalışmalar neticesinde bu alanın mimarisinin net bir şekilde ortaya çıkardık” şeklinde konuştu.