Hamile çalışanların hakları 2

Önceki yazımızda başladığımız kadın çalışanların doğum öncesi ve doğum sonrası çalışma hayatındaki haklarının 2’inci bölümüne bu yazımız ile devam ettireceğiz.

Kovid – 19 pandemisinin dünyada en çok kadın çalışanları etkilediğini söylemek abartı olmaz. Pandemide en fazla kadınlar işsiz kalırken, evden çalışmak zorunda kalan anneler çocukları ile de ilgilenmek zorunda kaldıkları için zorlu bir süreç geçirdiler. 

Kadın çalışanların hamilelik sürecindeki haklarını şu başlıklarda toplayabiliriz.

-Yıllık ücretli izin hesaplanırken doğum izinleri dikkate alınır mı?

Kadın işçilerin 4857 sayılı İş Kanununun 74. maddesi hükümleri uyarınca doğumdan önce ve sonra çalışmalarının yasak olduğu sekizer haftalık (çoğul gebeliklerde doğumdan önce on, doğumdan sonra sekiz haftalık) süreler, yıllık izin haklarının hesabında çalışılmış gibi sayılır.

- Doğumdan sonra çocuğun bakımı için ücretsiz izin kullanabilir mi?

Doğum öncesi ve sonrası toplam on altı haftalık (çoğul gebeliklerde on sekiz haftalık) izin süresi tamamladıktan sonra, talep edilmesi halinde altı aya kadar ücretsiz izin kullanılabilir. Söz konusu altı aylık ücretsiz izni, üç yaşını doldurmamış bir çocuğun tek başınıza evlat edinilmesi halinde sizin, eş ile birlikte evlat edinilmesi halinde sizin veya eşin kullanması mümkündür. Ancak altı aylık ücretsiz izin süresi, yıllık ücretli izin hesabında dikkate alınmaz.

- Doğum sonrası çocuğun bakımı için yarı zamanlı çalışılabilir mi ?

Doğum sonrası analık iznin bitmesinden itibaren, çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla, talep edilmesi halinde, birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanılabilir. Çoğul doğum yapılması hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinmeniz halinde, aynı haktan eşlerden birisi  yararlanabilir. Ancak bu şekilde ücretsiz izin kullanılması halinde, ayrıca süt izninden yararlanılması mümkün değildir.

-Yarı Zamanlı Çalışma Ödeneğinin Koşulları Nelerdir?

Yarı zamanlı çalışma ödeneğinden yararlanabilmeniz için; • Doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda adınıza en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildiriminde bulunmuş olması,

4857 sayılı Kanunun 63. maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışmış olmanız, Doğum veya evlat edinme sonrası analık izninizin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde Kuruma “doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi” ile başvuruda bulunmanız gerekmektedir.

 -Doğumdan sonra çocuğum belirli bir yaşa gelinceye kadar kısmi süreli çalışabilir miyim?

Doğum sonrası analık izninizin bitmesinin ardından, en az bir ay önce işvereninize yazılı olarak başvurarak kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilirsiniz. Bu şekilde, çocuğunuzun mecburi ilköğretim çağına başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar geçecek süre için kısmi süreli çalışmada bulunmanız mümkündür. İşveren kısmi süreli çalışma talebinizi kabul etmek zorundadır. Kısmi süreli çalışma talebiniz sebebiyle iş akdiniz geçerli nedenle feshedilemez. Böyle bir fesih durumunda tazminat veya gerekli koşulların bulunması halinde işe iade davası açmanız mümkündür. Kısmı süreli çalışmada, yarı zamanlı çalışmadan farklı olarak sadece çalıştığınız sürelerin ücreti işverence ödenecek, çalışmadığınız süreler için ödenek almanız söz konusu olmayacaktır.

- Kısmi süreli çalışma hakkından kimler yararlanabilir?

Kısmi süreli çalışma hakkından ebeveynlerden sadece birisi yararlanabilir. Ebeveynlerden birisinin çalışmaması halinde çalışan eşin kısmi süreli çalışma hakkından yararlanması mümkün değildir.

- Kadın işçinin süt izni ne kadardır?

Çocuğunuz bir yaşına gelinceye kadar, onu emzirmeniz için günde toplam bir buçuk saatlik süt izni hakkınız bulunmaktadır.

- Kadın işçi süt iznini nasıl kullanılır?

Kadın işçi günde toplam bir buçuk saatlik süt iznini hangi saatler arasında ve kaça bölerek kullanacağını kendisi belirler.

- İşveren süt izni kullanmam sebebiyle ücretimden herhangi bir kesinti yapabilir mi?

 Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için verilmesi zorunlu olan günde toplam bir buçuk saatlik süt izinleri günlük çalışma süresinden sayılır. Dolayısıyla işveren, süt izni kullanan kadın işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapamaz.

- Emziren kadın çalışanın günlük çalışma süresi ne kadar olmalıdır?

 Emziren kadın çalışanlar günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.

- İşveren emziren kadın çalışana gece çalışması yaptırabilir mi?

Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.

- Kadın çalışan gebelik ya da emzirme halini işverene bildirmek zorunda mıdır?

Kadın işçi gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir. İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirir. Bu değerlendirme sonucuna göre gerekli önlemleri alır. İşveren, işyerindeki mazuriyetinin  şeklini, düzeyini ve süresini çalışma koşulları veya özel bir riske maruz kalma olasılığı bulunan işlerin; sağlık ve güvenlik risklerinin, gebe veya emziren çalışanlar üzerindeki etkilerini belirlemek ve alınacak önlemleri kararlaştırmak üzere değerlendirir. Bu değerlendirmede kişisel olarak çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate alır. Gebe veya emziren çalışan, işyerinde yapılan değerlendirmenin sonuçları ile sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.