Yaşlanırken beynimizde neler oluyor?

Her türün ortalama ve maksimum yaşam süresi belirlidir. İnsanlarda yaşlılık sınırı 65 yaş olarak kabul edilir. Ancak beslenme, spor gibi yaşlanmayı geciktirici etkenlere bağlı olarak günümüzde biyolojik yaş doğum yaşına göre daha geçerli sayılmaktadır. Yaşlanma, karmaşık bir biyolojik, psikolojik ve sosyal bir süreçtir. Yaşlanma, canlının olgunlaşma süreci tamamlandıktan sonra fizyolojik kapasitelerinin giderek azaldığı ve yaşam fonksiyonlarının bozulduğu bir süreçtir. Yaşlandıkça birçok hastalığa neden olan beynimizdeki değişim sürecini İstanbul Cerrahi Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uzm. Dr. Fuldan Aktaş anlattı.

TÜRKİYE’DE YAŞAM SÜRESI NE KADAR?

Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre Türkiye için beklenen yaşam süresi (sırasıyla toplam; erkek; kadın) 2020 yılında 75,4; 72,7;78,3 yıldır. Yaşlı nüfus oranının 2025 yılında, tüm nüfusun%9,8’ine erişeceği düşünülmektedir.

YAŞLILIKTA BEYİN VE SİNİR SİSTEMİMİZDE HANGİ DEĞİŞİKLİKLER VE HASTALIKLAR OLUŞUR?

Yaşlanma ile birlikte beyinde de ateroskleroza ( damar sertliği) yatkınlık olur. Oksidatifhasar, inflamatuar damarsal değişikliklere neden olur. Beyin kan akımı %20’ye varan oranda azalır. Bu değişiklikler inme riskinde artışa neden olur. Beyin kanlanmasında meydana gelen azalma, bilişsel fonksiyonlarda da düşüşe neden olabilir. Ayrıca yaşlılıkla beraber beyindeki hücrelerde gliozis, bazı moleküllerin beyinde birikimi ve beyin hacminde azalma ile birlikte Alzheimer gibi nörodegeneratif hastalıklar da bilişsel fonksiyonlarda azalmaya yol açar. Yaşla beraber nörotransmitter sistemlerinde meydana gelen değişiklikler yaşlılık depresyonu ve Parkinson eğilimini artırır. Uyku apne sendromu da yaşla beraber artan hastalıklardandır.

NORMAL YAŞLILIK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Yaşlılık genelde 65 yaş üstü dönemi kapsar. Yaş ilerledikçe bazı bulgular ortaya çıkmaya başlar. Bunlar görme bozukluğu, işitme azalması, , ince hareketlerde bozulma, reflekslerde zayıflama, kas gücünde azalma, denge ve duruş bozuklukları, hafıza ve bilişsel fonksiyonlarda zayıflamadır. İyi huylu yaşlılık unutkanlığı Alzheimer hastalığından farklı olarak, uzun yıllar boyunca çok az arttığını ya da değişmediğini ve kişinin iş performansı ya da günlük yaşam aktivitelerini belirgin derecede etkilenmediği bir unutkanlık şeklidir.

YAŞLILIK NASIL GECİKTİRİLEBİLİR?

Yeterli ve kaliteli beslenme, diyette proteinlere ve vitaminlere ağırlık verilmesi, yeterli uykunun sağlanması , günlük egzersiz mental ve sosyal  kapasitenin azalmaması için  zihinsel  ve sosyal işlerin üstlenilmesi bilişsel fonksiyonların kaybını önleyecek ve yaşlanmayı geciktirecektir.

YAŞLANDIKÇA KİŞİLİKTE DEĞİŞİKLİK OLUR MU?

Yaşlılarda kişilik değişikliği olabilir. Birçok yaşlı insan daha inatçı, ben-merkezci ve düşüncelerinde katı olur; kimilerinde ise kararsızlık ve özgüven eksikliği görülür. Sosyal ilişkilerin devam etmesi bu durumu önleyecektir.

YAŞLANMANIN FİZİKSEL ETKİLERİ NASIL OLUR?

Azalan kas kitlesi ve eklem yapılarındaki değişiklikler ile  nöromusküler kontrolün giderek azalması sonucu yaşlandıkça adımlar giderek kısalır, yürüyüş yavaşlar ve kamburlaşma eğilimi vardır. Yaşlı insan yürürken daha az güvenli ve düşme korkusu ile daha dikkatlidir. Uygun egzersiz ve kemik sağlığını korumak için yapılan tetkik ve tedaviler bu konuda yardımcı olacaktır. İdrar kaçırma yaşlılarda sık karşılaşılan bir durumdur.  Bu motor bozuklukların nedeni spinal kord, beyincik ve beyindeki nöron kaybına bağlıdır.

YAŞLILAR NEDEN SEBEPSİZ YERE DÜŞER?

Belirgin nörolojik hastalığı olmayan yaşlılar arasında bile sık olan düşmeler önemli bir sağlık problemidir. Yüzde 30’u yılda bir ya da daha fazla düşmeye maruz kalır, yaşla birlikte giderek artar. Bazı tansiyon ilaçları ve depresyona yönelik ilaçlar ayağa kalkarken düşük tansiyona yol açarak düşmeleri kolaylaştırır. Yaşlıların hareketleri sırasında dikkatli olması, gece kalkmalarının önlenmesi, beslenme ve uyku düzeninin korunması, bulunduğu yerde aydınlık düzeyinin yeterli olması, yürümeyi kolaylaştırıcı yardımcı materyalin kullanılmasının ihmal edilmemesi önemlidir.