Beyaz Saray'da tarihi zirve! Savaşın sonuna doğru mu? İşte zirvenin öne çıkan 6 başlığı: İsviçre, "Backstop" ve Türk askeri...

Beyaz Saray tarihi bir toplantıya sahne oldu. ABD Başkanı Donald Trump’ın ev sahipliğinde düzenlenen zirveye Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin yanı sıra İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Finlandiya Başbakanı Alexander Stubb, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ve Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen katıldı.
Masadaki tek eksik isim ise Kremlin’di. Ancak o da telefonla sürece dahil edildi: Trump, Avrupalı liderlerle görüşmelerin tam ortasında Vladimir Putin’i arayarak onu da denklem içine kattı.

Toplantıdan çıkan manzara, Rusya–Ukrayna savaşında yeni bir dönemin eşiğinde olunduğunu gösteriyor.

İşte zirveden öne çıkan başlıklar:

1. ZELENSKY–PUTIN–TRUMP ÜÇLÜ ZİRVESİ YOLDA – İSVİÇRE TEKLİFİ

Trump’ın uzun süredir planladığı ve kendi ifadesiyle “savaşı bitirmenin en önemli fırsatı” olarak gördüğü üçlü zirve, artık resmileşti. Trump, “Zelenski hazır, Putin hazır. Yakında üçümüz aynı masada olacağız” dedi.

Toplantının iki hafta içinde yapılması bekleniyor. Yer belli değil, ancak uluslararası basında İsviçre’nin adı öne çıkıyor, bunu özellikle Macron istedi. Zirvenin gündeminde toprak değişimi, esir takası, Rusya’nın alıkoyduğu Ukraynalı çocukların iadesi ve savaşın en hassas başlıkları bulunuyor.

Zelenski de bu daveti kabul ettiğini açıkladı. Fransa Cumhurbaşkanı Macron ise üçlü toplantının önemine dikkat çekerek, ardından dörtlü bir zirve yapılması gerektiğini vurguladı.

“Ama bu dördüncü kim?” sorusu ise havada kaldı: Fransa mı, NATO mu, yoksa gönüllüler koalisyonu mu?

2. TOPRAK DEĞİŞİMİ VE HARİTA PAZARLIĞI

Savaşın en zor dosyası: toprak meselesi. Zelenski, daha önce kesin bir dille reddettiği bu başlığı artık masaya koymaya razı oldu. Beyaz Saray tarafından servis edilen bir fotoğrafta Trump ve Zelenski’nin Ukrayna haritası üzerinde görüşme yaptığı an görülüyor.
Rusya’nın talepleri net: Donetsk ve Luhansk bölgelerinin tamamı ile 2014’te ilhak edilen Kırım’ın “Rusya toprağı” olarak tanınması. Trump bu konudaki mesajında şunları söyledi:
“Olası toprak takaslarını da görüşmemiz gerekiyor. Bu, savaş bölgesi, oldukça açık olan savaş hatları ve müzakere pozisyonları demek. Aslında bunları görmek çok üzücü.”

Bu sözler, Putin’in Alaska’da Trump’a aktardığı “Donbass ve Kırım” talebinin teyidi niteliğindeydi.

3. GÜVENLİK GARANTİLERİ VE ABD’NİN ROLÜ: BACKSTOP

Zirvede öne çıkan bir başka kritik dosya, savaş sonrası Ukrayna’ya verilecek güvenlik garantileriydi. Trump, ABD’nin bu sürecin parçası olacağını belirtirken, “Amerikan askerlerinin katılımı masadan kalkmış değil” ifadesiyle tartışmaya kapıyı aralık bıraktı.

İngiltere Başbakanı Keir Starmer, ABD’nin rolünün “yaşamsal önem taşıdığını” söyledi. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “NATO’nun 5. Maddesi benzeri garantiler üzerinde çalışıyoruz” derken, Trump “Sanırım Avrupa ülkeleri bu yükün çoğunu üstlenecek, biz onlara yardım edeceğiz” dedi. Hatta “backstop” kelimesini kullandı.

“Backstop”u Türkçe’ye destekleyici unsur / arkada bekleyen güç, şeklinde çevirebiliriz.
Barışı koruma görevlerinde NATO’nun, AB’nin ya da ABD’nin bazı askeri veya istihbarat birimleri “backstop” olarak tanımlanabilir.

Yani, ön cephedeki güçleri doğrudan müdahalede bulunmadan destekleyen, gerektiğinde devreye giren birlik ya da stratejik kaynak.
Diplomaside ise tarafların anlaşmalara uymasını sağlamak için var olan veya potansiyel olarak devreye girecek olan garantör ülke veya güç. ABD, Avrupa güçlerinin Ukrayna’da yer alacağı bir barış gücüne backstop olursa, bu ABD’nin gerektiğinde devreye girme sözü verdiği anlamına gelecek.

Keir Starmer ve diğerleri, “barış gücü” görüntüsü veren bu planın yalnızca ABD’nin Avrupa kuvvetlerine destek sağlaması durumunda başarılı olabileceğini savunuyor. Bu destek; Amerikan hava istihbaratı, gözetleme ve lojistik yardımı ile ateşkesin bozulması durumunda hızlı müdahale yeteneğini içerebilir.

Macron’un sözleri ise dikkat çekiciydi:

“Birinci güvenlik garantisi, yüz binlerce askerden oluşan, iyi donanımlı, güçlü bir Ukrayna ordusudur. İkincisi ise İngilizler, Fransızlar, Almanlar, Türkler ve diğerlerinin hava, deniz ve kara operasyonlarına hazır olmasıdır. Bu, ön saflarda değil, ama barışın herkes için önemli olduğuna dair stratejik bir sinyaldir.”

4. NATO 5. MADDE MODELİ MASADA

İtalya Başbakanı Meloni, NATO’nun 5. Maddesi benzeri bir mekanizmanın zorunluluğunu vurguladı. Avrupa liderleri, Rusya’nın olası yeni saldırılarını engellemek için caydırıcı bir sistem kurulmasında birleşti. Ancak bu mekanizmanın nasıl işleyeceği hala belirsiz.

Alternatifler arasında “gönüllüler koalisyonu” liderliğinde bir barışı koruma gücü ya da gözlem misyonu öne çıkıyor. Fakat Moskova, “Ukrayna’da NATO askeri istemiyoruz” diyerek kırmızı çizgisini hatırlattı.

5. ATEŞKES Mİ, BARIŞ ANLAŞMASI MI?

Zirvede bir diğer hararetli tartışma ateşkes üzerineydi. Almanya Başbakanı Friedrich Merz, “Hepimiz ateşkes görmek isteriz. Ateşkes olmadan sonraki toplantıyı hayal edemiyorum” dedi.

Macron ise “Ukrayna ordusu kalıcı olarak güçlü olmalı” sözleriyle stratejik bir hatırlatma yaptı.

Trump ise farklı bir çizgideydi:
“Ateşkes gerekmediğini düşünüyorum. Bu yıl yaptığım altı anlaşmaya bakarsanız hepsi savaş halindeydi. Ateşkes yapmadım. Ateşkes olur ve onlar yeniden inşa eder, yeniden inşa eder… Belki de bunu istemezler. İnsanların ölmesini durduracağı için ateşkesi seviyorum ama savaşırken de barış anlaşması yapılabilir.”

Bu sözler, Trump’ın “savaş devam ederken barış” formülünü açıkça ortaya koydu. Ancak daha sonra “Eğer ateşkes sağlayabilirsek harika, sağlayamazsak da elimizde başka seçenekler var” diyerek geri adım attı.

6. 90 MİLYAR DOLARLIK SİLAH ANLAŞMASI

Zirvenin belki de en somut çıktısı, Ukrayna’ya sağlanacak devasa silah paketiydi. Zelenski, Avrupa ülkelerinin finansmanıyla 90 milyar dolarlık Amerikan silahının Kiev’e gönderileceğini duyurdu.

Ayrıca ABD’nin Ukrayna’dan insansız hava aracı alacağı belirtildi. Resmi anlaşmanın kısa sürede imzalanacağı ifade edildi.

SONUÇ: BARIŞA GİDEN ZORLU YOL

Beyaz Saray’daki zirve hem umut hem de belirsizliklerle dolu bir tablo ortaya çıkardı. Bir yanda muhtemel Zelenski–Putin–Trump zirvesi, diğer yanda toprak pazarlıkları, güvenlik garantileri ve milyarlarca dolarlık silah anlaşmaları…

Her şeye rağmen dün Washington’da verilen en net mesaj, savaşın bitirilmesinin artık hiç olmadığı kadar yakın olduğu. Ama aynı zamanda, barışın yolunun dikenlerle kaplı olduğu da bir kez daha görüldü.